Petroleumgeur in riesling

[vinejo]

Ik herinnerde me hierover een stuk van Gerd Braband en vond het terug (2010).
Ik permiteer me om het hier te plakken (gezien de "centrale website voor de actieve wijnliefhebber", Ikwilwijn, al een aantal jaren niet zo actief meer is...)


Riesling en petroleum: een gooi naar meer duidelijkheid.Nu, ik beschouw me verre van een rieslingkenner (wel een doorgedreven liefhebber ervan), het is wel de druif die me het meest bezighoudt. 60% van mijn kelder bestaat eruit, er staat altijd een fles riesling open, maandelijks trek ik naar wijnverbouwend Duitsland en jaarlijks proef ik om en bij de 1000 Rieslings. Deels beroepsmatig, maar vooral omdat ik helemaal weg ben van die o zo subtiele, schitterende, veelzijdige, sexy (ik zou hier verder willen gaan, maar dan word ik door de webmaster gecensureerd), complexe druif.

En het wil lukken dat de laatste maanden hier en daar wat berichtjes opduiken van “pétrol in riesling is een fout”, en anderen “hoezo, dat is net leuk?”. De koe bij de horens maar gevat en hier getracht een juist beeld te geven. Gebaseerd op enerzijds wat recente artikels, maar ook op de informatie van enkele wijnbouwers die heel wat rieslingervaring (en dus een rieslingmening) hebben. Maar laat één ding duidelijk zijn: in de eerste plaats geniet je van de riesling die jij graag drinkt, en laat je asjeblief niet leiden door wat anderen zeggen. Als je dat vleugje “pétrol”geur (beter gezegd: wat je daaraan doet denken) leuk vindt, nu niet onmiddellijk de flessen in de wagen gieten in de hoop op een andere functie…

Daar gaan we dus…

Dit stukje is gebaseerd op wat ik uit Duitsland heb ontvangen. Het is ’s werelds grootste rieslingland, met nog altijd de hoogste densiteit aan top rieslingmakers. Ik wil helemaal geen oneer aandoen aan de schitterende rieslingwijnbouwers uit de Elzas, Oostenrijk… Maar daar heb ik nu eenmaal minder ervaring mee, en dan spreek ik me daar liever niet over uit.

1. Wat kan er fout lopen


Heel vaak hoor ik bij wijnbouwers het woordje UTA in de mond nemen. Dat staat voor “untypischer Alterungstoon” en is een onaangename verouderingstoon in een jonge wijn. Impressies van sterke boenwas (wat sommigen ook als pétrol en dus typisch zouden bestempelen), maar ook muffe zaken. Oorzaak is een plantaardig hormoon, indool-3-azijnzuur, dat na vergisting een sterk ruikende verbinding vormt: 2-aminoacepthenon. Oorzaak zou een gebrek aan water zijn bij de stok en/of een gebrekkige stikstofopname. Ook is er een relatie met hoge opbrengsten en onrijpe oogsten.

Uit ervaring kan ik zeggen dat heel wat 2003 rieslings uit Duitsland dit hadden, en vooral van jonge wijnstokken. Het warme jaar met extreme droogte en versnelde rijping waar fenolisch gezien de druiven niet altijd rijp waren. Na de botteling, en na de zeer primaire fruitfase kwam te snel een verouderingstoon. Maar ook in andere jaren zal je UTA aroma’s tegenkomen bij mindere rieslinggoden.

En dan heb je nog de Böckser. Kan zowel in jonge als oudere Riesling voorkomen. Beter gezegd: als het erin zit, gaat het er niet meer uit. Dit is een sterk reductieve geur die zijn oorsprong vindt tijdens de gisting. Aan de basis ligt waterstofsulfide dat allerlei organische verbindingen kan aangaan en als logisch gevolg niet zo appetijtelijke geuren geeft zoals rotte eieren. Dit heeft uiteraard niets te maken met hetgeen mensen als petroleumgeur beschouwen.

2. En dan… het vat olie!

Heel mooie verouderingsaroma’s omschrijven de Duitsers als “Firne”. Er bestaat hier geen Nederlandstalig woord voor (tja, we ontbreken een rijke wijngeschiedenis zeker?). Een Firne is een combinatie van heel wat fijne en mooie verouderde geuren: gekonfijte vruchten, nootjes (bij riesling vaak amandel), wat aardse geuren (zoals humus). In de mond zal een bittertje wat toenemen, maar bij de grote rieslings is dit heel subtiel en eerder structurerend. Eén van de mooiste wijnen die ik afgelopen jaar genoot, was de Bassermann-Jordan, Riesling Grosses Gewächs UNGEHEUER 2001 uit de Pfalz . Dat was een zalig voorbeeld van een rieslingfirne. Een zeer rijke en complexe neus, verouderd dat wel, maar (nog) niets petroleum. Hoewel mijn disgenoot zei “aha, dit is een duidelijke riesling, zo met die petrolgeur”. Enfin, ik denk dat het bij hem een associatie was tussen het zien van de fles en de link die hij automatisch legt bij oudere riesling.

Maar to the point: petroleum dus...

Kort gezegd zit het zo: in de schil van riesling zit een bepaalde beschermende stof (carotenoïde) die onder invloed van warmte wordt afgebroken. Het is die stof die de druif moet beschermen tegen uitdroging en zorgt voor de goudgele kleur bij rijpe rieslingdruiven. Hoe meer deze stof wordt afgebroken, hoe meer en hoe sneller je de zogenaamde pétrolgeur zal terugvinden. En in warmere gebieden zal Carotenoïde sneller worden afgebroken. Door afbraak van deze carotenoïde ontstaan andere stoffen zoals de verbinding 1,1,6-trimethyl-1,2-dihydronaftaline, of kortweg TDN. Deze stof ontstaat tijdens de gisting, maar ook op fles! En bij hoge concentraties ruik je duidelijk benzine en petroleum. En het blijkt dat alleen bij riesling deze stof in hoge concentraties is terug te vinden. Belangrijk is de term “ook op fles”. Want het kan heel goed zijn dat een gerijpte grote riesling ook een vleugje petroleum heeft (of beter gezegd TDN). Dus automatisch zeggen dat petroleum in riesling foutief is, klopt niet. Een kleine concentratie TDN, in samenhang met andere mooie verouderingsaroma’s kan een pracht van een riesling opleveren. Zoals steeds: de waarheid ligt in het midden, en overdreven TDN is foutief, een kleine dosis ervan kan fun zijn. Dezelfde discussie met de zogenaamde “stalgeuren”, maar dat laat ik graag aan anderen over.

Eigenlijk kan je stellen dat de “pétrolgeur de natuurlijke grenzen van aanplant van riesling aangeeft”, zoals ik mooi omschreven in een artikel las. Hoe warmer het klimaat en/of hoe warmer het jaar, hoe sneller de geur opkomt. De 2003ers in Duitsland hebben dat dus héél snel ook gehad. Ik heb al Moezelrieslings van meer dan 30 jaar geproefd die het helemaal niet hadden, maar wel een mix van gedroogd fruit, amandel, honing, een vleugje boenwas. En in andere oudere rieslings had ik het dan weer wel, maar helemaal niet storend, omdat er nog zoveel meer inzat.

In het prachtige rieslingboek van Christina Fischer worden de belangrijkste aroma’s van riesling in 3 grote groepen ingedeeld:

A. Aroma’s afkomstig van de gisting

Gistgeuren (logisch), eucalyptus, alcohol en ananas

B. Aroma’s door rijping

Honing, sinaasappelschil, petroleum (jawel! Er staat ook bij dat “dit aroma vaak als petroleum wordt omschreven, maar eigenlijk vaak ook een andere soort aroma is dat ermee in verband wordt gebracht”) en walnoten.

C. Aroma’s die gerelateerd zijn aan de bodem

Dit gaat heel breed. Grijze leisteen en groene appel – Gekleurde zandsteen en abrikoos - Schepkalk en mango - …

Voor meer uitleg verwijs ik graag naar het rieslingboek van Christina Fischer. Voor mij het beste en meest toegankelijke boek dat de laatste jaren over riesling is verschenen. Niet alleen in het Duits, nu ook in het Engels.

Als we een duidelijke conclusie kunnen stellen: petroleum is absoluut geen “bodemaroma”, en geen expressie van de terroir in de brede zin. MAAR het is WEL typisch riesling omdat alleen bij deze druif de stof TDN (die de petrolgeur geeft) in hoge concentraties kan voorkomen.

3. Degenen met ervaring


Ik heb naar aanleiding van dit stukje enkele rieslingproducenten gecontacteerd. Mensen met jaren ervaring, domeinen die van vader op zoon (of dochter) zijn overgegaan en enkelen met kelders waar nog rieslings liggen van decennia oud.

AL* uit Baden

Een nieuwkomer in de Duitse rieslingwereld, wiens vader een topdomein in Baden bezit voor riesling. Alexander staat op eigen benen en heeft als grootste passie… riesling! Wat dacht je…

Zijn mening:
Ik persoonlijk hou niet van petroleum in wijn. Je hebt dit het sterkst in wijnen van ranken die warmer gelegen zijn, maar vooral van ranken waar de druiven veel zonlicht opvangen. Ik pas zelf goed op om niet teveel bladeren weg te knippen zodat de druiven beschermd zijn. Op termijn is een lichte vorm van petroleum niet uit te sluiten, het hoort nu eenmaal bij riesling, maar je kan het wel zelf beperken en/of uitstellen. Vooral van druiven op zeer steile hellingen zal je snel petroleum in de wijn krijgen, omdat de zoninval zeer direct en hevig is. Daarom ook dat te veel mensen die petroleum als een soort verouderde minerale toon van leisteen beschouwen (zoals van de steile Moezelhellingen). Dat klopt niet. Ik begon mijn loopbaan trouwens bij een bekend domein aan de Moezel en op steile percelen waar de druiven veel zoncontact hadden, moesten we met een kettingzaag een kop van de stokken afzagen zodat de ranken lager bij de grond bleven om zo meer bescherming door de vegetatie van de ranken te hebben. Het verschil in de wijn was nadien heel duidelijk merkbaar.

JG*uit Rheinhessen

Zonder veel tromgeroffel groeit dit domein jaar na jaar in aanzien. Zijn rieslings worden omschreven als “trinken, trinken, trinken”. Zwaardere bodems, dus minder de minerale stijl.

Zijn mening:
JG belde me op, en gaf heel duidelijk zijn mening: het is zoals met andere zaken in wijn (bv. zuren), het zit erin en de één heeft het meer dan de ander. He kan heel miniem zijn, maar ook sterk aanwezig. En dan moet je terug gaan naar de rijpingsomstandigheden in de wijngaard. Wij zitten wat warmer en oogsten automatisch wat rijpere druiven, maar door heel zorgvuldig om te gaan met ontbladeren, opbrengstbeperkingen, juiste tijdstip van oogst,… hebben we bij onze gerijpte riesling zoveel meer dan enkel die pétrolgeur. Maar in overdaad is het absoluut storend. Ik heb stage gedaan in Australië en het was zaak de riesling eerder vroeg te oogsten. Experimenten om een “vendange tardive” stijl te maken waren echt niet goed: daar dreef inderdaad pétrol in het glas. Bij een eenvoudige riesling wens ik fruit, speelsheid en vooral een jeugdig genot. Wanneer die eenvoudige riesling rijpt, dan kan de pétrol de overhand nemen zonder extra andere nuances. Dat is uiteraard niet de bedoeling. Bij grote riesling hou ik van het gerijpte, de rijkheid van verouderde aroma’s, en wanneer daar een vleugje pétrol bijzit, geen enkel probleem.

SW*uit de Pfalz

SW is één van de boegbeelden van de Duitse wijnvrouwen. Ze is zeer mondig, praat (met kennis!) zonder moeite een heel mannelijk gezelschap onder tafel. Ze weet wat wijnmaken is en staat aan het roer van een eeuwenoud familiedomein dat momenteel in de Duitse eredivisie meespeelt, vooral voor aromatische druivenrassen. En bovendien zal ze nooit doekjes om iets winden. Haar antwoord is er dan ook eentje in de stijl “typisch SW”:

Voor mij is een pétroltoon geen fout. Het is nu eenmaal iets wat bij riesling hoort en uiteraard heb je het in meer of mindere mate. Also, entweder mag man diesen Ton oder nicht!
Dat is, klaar en duidelijk die SW. Ze zei ook iets over de herkomst van de pétroltoon, maar die is al eerder in dit stuk beschreven.

EC & PW* uit respectievelijk Mosel en Rheinhessen
Samen zijn ze één van Duitslands meest getalenteerde koppels. Hun wijnstijl is wel duidelijk verschillend. EC zit op leisteen aan de Moezel en PW op kalk in Rheinhessen. Enkele van de rieslings van PW genieten haast cultstatus (Morstein en Brunnenhauschen).

Hun mening: …nog even erop wachten…

*Voor degene die willen weten wie het zijn, laat gerust een mailtje naar info@ikwilwijn.be. De webmaster in kwestie zal de vraag wel naar me doorsturen. Ik maak graag onderscheid tussen privé en zaak…

Tot slot: riesling is zowat de rode draad doorheen mijn wijnbestaan. En daar voel ik me héél goed bij. En telkens wanneer ik me voorneem om meer diversiteit in mijn kelder te brengen, mislukt dit grandioos. Er blijft maar riesling bijkomen. En dan denk ik “ach, die druif is als divers genoeg, waar maal je om”. Ik benader mijn kelderwijnen ook eerder emotioneel dan wetenschappelijk, en dat geeft me veel voldoening. Ik ben geen wetenschapper, noch enoloog, maar een rieslingliefhebber pur sang. En dat heeft me al vele mooie momenten gegeven. Zowel individueel als met anderen.

Enne… het echte rieslinggenot heeft voor mij niets te maken met de (overigens interessante) discussie over de voor- en tegenstanders van pétrol in riesling. Wie zei ook al weer dat de waarheid ergens in het midden ligt. Nu ook is dit niet anders.

Enfin, nu ga ik een riesling kraken. Zum Wohl!

Met dank aan de wijnbouwers, het rieslingboek van Christina Fischer, rieslinggek Lars Daniëls en de mensen van het Duits Wijninsituut.

En ook nog: ik wil op geen enkele manier een persoonlijke verwijzing maken, of anders gezegd: mocht iemand zich in negatieve zin aangesproken voelen, laat dit gerust weten want dit was geenszins de bedoeling. Wijnliefhebbers onder elkaar moeten openlijk en opbouwend met elkaar spreken, niet elkaar afbreken. Iedereen die graag een glas wijn (of beter, een glas riesling) met me wil genieten kom gerust af en we dwalen af naar mijn mini riesling walhalla ergens in de grond.

[troisetoiles]

Bedankt om dit te delen, zeer interessant! Op een rieslingavond bij een wijnhandelaar een tijdje geleden werd verteld dat de petroleumgeur te wijten is aan droogtestress, wat uit bovenstaand artikel ook voor een groot deel naar boven komt. Er werd toen ook bij verteld dat Duitse wijnmakers steeds betere manieren vinden om hiermee om te gaan, wat ook blijkt uit de reactie van de wijnmakers.

Ik begin riesling meer en meer te appreciëren. Om maar even de discussie aan te zwengelen: In Rieslings van rond de tien euro zit vaak een gelaagdheid die ik niet snel bij andere witte wijnen terugvind.

[Vinogan(s)]

Grappig dat ondanks de gebruikte initialen een geïnformeerd liefhebber dadelijk weet over wie het gaat

(25-06-2018 11:57 PM)vinejo schreef:  Tot slot: riesling is zowat de rode draad doorheen mijn wijnbestaan. En daar voel ik me héél goed bij. En telkens wanneer ik me voorneem om meer diversiteit in mijn kelder te brengen, mislukt dit grandioos. Er blijft maar riesling bijkomen. En dan denk ik “ach, die druif is als divers genoeg, waar maal je om”. Ik benader mijn kelderwijnen ook eerder emotioneel dan wetenschappelijk, en dat geeft me veel voldoening. Ik ben geen wetenschapper, noch enoloog, maar een rieslingliefhebber pur sang. En dat heeft me al vele mooie momenten gegeven. Zowel individueel als met anderen.

En dan wordt het weer even pijnlijk duidelijk hoe jammer het toch is dat Gerd niet meer in zijn winkel staat...

[don quichotte]

(26-06-2018 08:59 AM)Vinogan(s) schreef:  Grappig dat ondanks de gebruikte initialen een geïnformeerd liefhebber dadelijk weet over wie het gaat

(25-06-2018 11:57 PM)vinejo schreef:  Tot slot: riesling is zowat de rode draad doorheen mijn wijnbestaan. En daar voel ik me héél goed bij. En telkens wanneer ik me voorneem om meer diversiteit in mijn kelder te brengen, mislukt dit grandioos. Er blijft maar riesling bijkomen. En dan denk ik “ach, die druif is als divers genoeg, waar maal je om”. Ik benader mijn kelderwijnen ook eerder emotioneel dan wetenschappelijk, en dat geeft me veel voldoening. Ik ben geen wetenschapper, noch enoloog, maar een rieslingliefhebber pur sang. En dat heeft me al vele mooie momenten gegeven. Zowel individueel als met anderen.

En dan wordt het weer even pijnlijk duidelijk hoe jammer het toch is dat Gerd niet meer in zijn winkel staat...

De wereld zit soms vol verassingen.
De beslissing van Gerd zal zeker niet ondoordacht zijn geweest.
Het gemis van Gerd wordt misschien kortelings gecompenseerd door een gekende forumbezoeker.
Normaal zie ik hem deze week, nu vrijdagavond.
Ik probeer hem dan even aan de tand te voelen.

[Vinogan(s)]

(26-06-2018 10:28 AM)don quichotte schreef:  

(26-06-2018 08:59 AM)Vinogan(s) schreef:  Grappig dat ondanks de gebruikte initialen een geïnformeerd liefhebber dadelijk weet over wie het gaat

(25-06-2018 11:57 PM)vinejo schreef:  Tot slot: riesling is zowat de rode draad doorheen mijn wijnbestaan. En daar voel ik me héél goed bij. En telkens wanneer ik me voorneem om meer diversiteit in mijn kelder te brengen, mislukt dit grandioos. Er blijft maar riesling bijkomen. En dan denk ik “ach, die druif is als divers genoeg, waar maal je om”. Ik benader mijn kelderwijnen ook eerder emotioneel dan wetenschappelijk, en dat geeft me veel voldoening. Ik ben geen wetenschapper, noch enoloog, maar een rieslingliefhebber pur sang. En dat heeft me al vele mooie momenten gegeven. Zowel individueel als met anderen.

En dan wordt het weer even pijnlijk duidelijk hoe jammer het toch is dat Gerd niet meer in zijn winkel staat...

De wereld zit soms vol verassingen.
De beslissing van Gerd zal zeker niet ondoordacht zijn geweest.
Het gemis van Gerd wordt misschien kortelings gecompenseerd door een gekende forumbezoeker.
Normaal zie ik hem deze week, nu vrijdagavond.
Ik probeer hem dan even aan de tand te voelen.

Gerd zijn beslissing was zeker niet ondoordacht, verre van. En begrijpelijk hoor, hij heeft zeer goede redenen.

Maar het blijft jammer - t is ook gewoon een zeer aangenaam persoon.

[Venne]

@don , valt het restaurant hem niet mee? :-)

[don quichotte]

(26-06-2018 11:36 PM)Venne schreef:  @don , valt het restaurant hem niet mee? :-)

Venne, dat zal ik vrijdag te weten komen.
Ik ga er dan eten.
Als hij niet met verlof is moet hij er normaal zijn.