Ambacht of kunst? Een valse tweedeling!

[vinejo]

Alweer een fantastisch stuk van Jan De Clercq van Portovino.
Gewoon verstuurd via zijn nieuwsbrief, maar wat een schitterend stukje proza is dit zeg. Om nog te zwijgen van de inhoud. Het gaat in principe over een nieuwe cuvee van Lafage, maar eigenlijk is dat slechts bijzaak, er staat zóveel meer in.
Puur leesplezier voor elke wijnfreak.


Terroir of techniek. Mens of natuur. Dat zijn schoolvoorbeelden van wat men een vals dilemma noemt : alsof je moet kiezen tussen twee uitersten. De werkelijkheid is altijd veel complexer. De populaire wijnen van Lafage worden weleens omschreven als technische wijnen of commerciële wijnen. Alsof er iets verdacht is aan wijnen die veel mensen lekker vinden en graag kopen. Omgekeerd zijn zeldzaamheid, dure prijzen of excentriciteit absoluut geen garantie voor drinkplezier. En is dat uiteindelijk niet de functie van wijn : eenvoudig drinkplezier of complex drinkplezier, om het even, zolang het maar drinkplezier is. Zin om een tweede glas te drinken, en een derde, tot de fles leeg is voor het je goed en wel beseft. We proeven tegenwoordig vaak dure, exclusieve wijnen, ‘instagram darlings’, de nieuwste hypes, met grove fouten die ons al na enkele slokken doen afhaken. Zo hebben we absoluut niets tegen uitstekende natuurlijke wijnen maar als je wil koorddansen zonder vangnet moet je extra getalenteerd en dubbel voorzichtig zijn. Door de natuur zijn gang te laten gaan kunnen fouten sluipen in de wijn die paradoxaal genoeg de expressie van de druif of de terroir vertroebelen in plaats van verhelderen. Vroeger herhaalden we graag de boutade van jonge wijnbouwers dat ze alles wat ze in de wijnschool hadden geleerd moesten afleren om boeiende wijn te maken. Nu moeten we soms op onze tanden bijten om niet te zeggen dat ze beter eerst zouden leren om wijnen zonder fouten te maken.

Bij het ‘power couple’ Jean-Marc en Eliane Lafage staat de techniek ten dienste van zowel drinkplezier als terroir. Ze maken ondertussen veel en je moet een beetje kiezen maar de klassiekers zoals Nicolas, Narassa en Léa tonen heel mooi de sterktes van Lafage. Drie superverleidelijke wijnen met pakken sappig fruit en een fluwelige textuur. Zo gepolijst en zinnenstrelend dat je niet aan dingen zoals terroir of mineraliteit denkt : het is gewoon genieten. Maar vergis je niet, zonder de stenige terrassenwijngaard in Les Aspres (Nicolas en Léa) of de leisteenbodems rond Maury (Narassa) beplant met oude wijnstokken en piepkleine opbrengsten (20 hl/ha) zou je nimmer of nooit de gelaagde densiteit van het fruit kunnen bekomen van die drie wijnen. Of de subtiele frisheid en elegantie die verstopt zit in een naadloos geheel en die maken dat ondanks de rijkheid en concentratie de wijn toch niet gaat vermoeien. Jean-Marc en Eliane gebruiken eigenlijk zo weinig mogelijk techniek, maar wel net genoeg, om de intrinsieke kwaliteiten van de terroir in een zo mooi mogelijk kleedje te stoppen.

Jean-Marc en Eliane staan nooit stil. Op hun lauweren rusten kennen ze niet. Niet alleen in de kelder maar ook in de wijngaarden gaan ze steeds verder. De grote uitdaging in de Roussillon is de toenemende droogte. Heel recent is er gelukkig een pak regen gevallen maar de vorige jaren viel er bijna geen druppel regen meer, zelfs niet in de herfst en winter. De gemiddelde opbrengsten van het departement Pyrénées-Orientales lagen rond de 30 hl/ha, de helft van het nationaal gemiddelde. Goed voor de kwaliteit kun je denken maar met de bescheiden verkoopprijzen ook economisch onhoudbaar en veel wijnbouwers (vaak lid van een cooperative) geven er de brui aan. Het nieuwe motto van Lafage is dan ook ‘cultiver l’eau’ : het beetje regen dat er valt zo goed mogelijk vasthouden. Dus experimenteren ze volop met een zogenaamde ‘viticulture régénérative’. Het accent ligt op een gezondere ‘levende’ bodem, meer biodiversiteit en het vasthouden van zowel water als CO2. Eén van de grootste inzichten is dat het omploegen van de bodem (vroeger de trots van goede landbouwers) het rijke ecosysteem onder de grond van wortels, regenwormen, gunstige schimmels (mycorrhyza) teveel verstoort. Net als het gebruik van chemische onkruidverdelgers en kunstmeststoffen. In plaats van een naakte bodem, onderhevig aan erosie en zo hard en compact dat het water niet meer kan doordringen, zoekt men nu naar een malse, gestructureerde bodem met een vegetaal tapijtje van bodembedekkers dat het water opvangt en laat doorsijpelen en de grond beschermt tegen de brandende zon en droogte. Bij Lafage gaan ze nog een stapje verder door het gebruik van een mengeling van compost en biochar. Biochar is verkoold organisch materiaal dat werkt als een spons die het water opneemt en vasthoudt. Experimenteel nog maar met veelbelovende resultaten.

De witte Cantaca wijn is het eerste resultaat van deze innoverende aanpak in de wijngaarden. Twee wijngaarden werden hiervoor gekozen : een nieuwe wijngaard in Limoux (koel microklimaat) met Chardonnay (40%), Chenin (20%) en Petit Manseng (20%) , allemaal op kalkbodem, en dan Sauvignon op een heel interessante terroir in de zogenaamde ‘hauteurs des fenouillèdes’, niet zo ver van Maury maar een stuk hoger (450 meter) en op granietbodem. Die hooggelegen wijngaarden zijn warm en droog in de zomer maar de Tramontane wind blaast er 300 dagen per jaar en de uiteindelijke wijnstijl komt veel frisser en eleganter over dan je zou verwachten. Gegist en verouderd gedurende 18 maand op grote foeders en dus blijf het accent op fruit, frisheid en de mineraliteit van kalk en graniet. Originaliteit en innovatie gaan gelukkig nooit ten koste van zuiverheid en smakelijkheid bij Lafage.

En om te bewijzen dat ze ook het spel van de gelimiteerde terroirwijnen kunnen spelen is er de reeks van de ‘cuvées parcellaires’. Nieuw daarin is de witte ‘Les Lloses’ : een perceeltje van 0.37 ha (1480 wijnstokken) beplant met oude wijnstokken van Grenache Blanc en Grenache Gris. Op de twee hoogste terrassen van de wijngaard in Les Aspres met een marmer-leisteen bodem. Gegist en verouderd op barriques en dus een luxueuze stijl maar met respect voor fruit en terroir.

We bewonderen het talent, de passie, de gedrevenheid en de schijnbaar eindeloze energie van Jean-Marc en Eliane Lafage (en dochter Léa lijkt uit hetzelfde hout gesneden te zijn). Maar één van de zeldzaamste eigenschappen is hun capaciteit om zichzelf in vraag te stellen en opbouwende kritiek te verwelkomen zonder dat dit verlammend werkt. Zeldzaam want wijnbouwers zijn ook maar mensen, met vaak tere ego’s die vooral gestreeld willen worden. Soms denken we dat het eigenlijk geen cadeau is voor al die jonge wijnbouwers die te snel bejubeld en opgehemeld worden. Wie durft hen met de voetjes op de grond houden en tonen wat voor verbetering vatbaar is ? Wij zijn alvast meer en meer op ons hoede voor hypes en modes. Voor keizers zonder kleren. En waarderen steeds vaker degelijk vakmanschap. Ambacht of kunst ? Nog zo een valse tweedeling !